Høyringssvar – Nybyrjarstillingar for legar

Vi har valgt å omtale tenesta som turnusteneste, både fordi dette begrepet er kjend, men òg fordi ordet «nybyrjarsstilling» har ein noko negativ klang.

Ad dei konkrete spørsmåla frå Helsedirektoratet:

1. Forslaget om nybyrjarstillingar framstår som svært uferdig. Ein seier opent at ein ynskjer ei billeg løysing for samhandlingsreformen, og ei kortare spesialiseringstid for legane.

Det er viktig både for pasientar og legar at nyutdanna legar  får ein trygg start på yrkeskarriera. Vi ser det òg som viktig at legar i Noreg har ein felles fagleg plattform.

Det er tenleg med eitt år i spesialisthelsetenesta. Denne tida må gje kompetanse innanfor akutt somatikk, dvs indremedisin og kirurgi. Ein ser at det av kapasitetshensyn kan vere tenleg å opne for fleire fag der legen kan ha teneste. Det er likevel viktig å få med seg det indremedisinske forløpet, både  akutte (td akutt hjarteinfarkt) og av meir kronisk karakter, td ein pasient med KOLS som vert lagt inn med akutt forverring.

Det er sjølvsagt at ein må ha vurdert kirurgiske tilstandar som akutt buksmerte og reponering av brudd.

Det er viktig at turnuslegen får arbeide sjølvstendig under rettleiing. Det er difor ikkje alle avdelingar som egnar seg til denne typen teneste. Td vil auge eller øre – nese – hals vere for smalt, medan ein som LIS innan obstetrikk bør ha 3 månaders følgevakt før ein går eigne vakter, det er altså lite tenleg at ein lege skal ha dette som einaste kirurgiske teneste i turnustida.

Når det kjem til forslaget om 12 månader i allmennmedisin meiner vi dette er for lenge. Legen oppnår god meistring etter nokre månader, og får arbeide sjølvstendig. Det er ikkje rett ovanfor  pasientar eller spesialisthelsetenesta at dei ferskaste og mest usikre legane skal ha portvakterfunksjon; ein risikerer auka innleggelser i sjukehus.

I tillegg vil dette sjølvsagt kreve auka rettleiarkapasitet, og dermed stele tid frå dei som faktisk ynskjer å spesialiseres seg innan allmennmedisin. Det er heller ikkje slik at det står 450 ubrukte kontor og ventar på nye legar.

Til slutt vil ein rope eit varsko om tida det tek å bli spesialist. Ordet ”spesialist” lover pasient og kollegaer at legen kan handtere langt dei fleste tilstander innan feltet sjølv. Denne lovnaden må ikkje utholast. Dagens legar jobbar tryggare og kortare arbeidsveker enn for 20 år sidan. Ein har innan dei fleste spesialitetar sjekklister og prosedyrelister for kva ein skal kunne, men dette kan ikkje fjerne faktumet at ein stor  del av læringa er erfaring som ein opparbeider seg gjennom tid og mengde.

2. Det faglege fokuset i dagens teneste kan på mange måtar forbetrast. Både i kommune og spesialisthelsetenesta er det eit problem dersom ein kandidat er sett som uegna. Auka bruk av prosedyre og sjekklister som skal vere fullførde for å få godkjent teneste,  og auka bruk av formalisert rettleiing er tiltak vi helser velkomen. Gruppebasert rettleiing er nyttig i allmennpraksis, og kan nok òg nyttast i sjukehusa til ei viss grad.

3. Dersom ein krev at ei teneste skal vere gjennomført før ein får godkjent utdannelsen sin, verkar det rart om staten ikkje skal tilby denne. Kva skal legane gjere som ikkje skaffar seg nybyrjarstilling ta seg til? Det er lite sannsynleg at ein vil velge å ansette desse ”i neste runde”, dersom ein allerede har hatt dei til intervju og vald dei bort. Staten har her hatt ei betydeleg utgift på 6 års studiefinansiering, som dei deretter vel å ikkje nytte seg av, ettersom dei ikkje lar kandidaten fullføre utdanninga si. Dersom problemet er  at ein får søkjarer frå andre land vil t.d  ei utvida felles eksamensordning for alle kandidatar  samt utvida språkkrav kunne redusere antall søkjarer. Eit depositum ved oppmelding til søknad er òg ei mogelegheit som vil sørge for at søkjarane virkeleg vil ta imot plassen. SAFH kan med fordel skjerpe  inn sin praksis.

4. Det er prisverdig at ein ynskjer at arbeidsgjevar skal ha same ansvar for lege i nybyrjarstilling som for andre arbeidstakarar. Dessverre vil ein søknadsprosess vere vanskelig å administrere, og direktoratet må presentere ei løysing der utanlandske namn eller kvinneleg namn + gift sivilstatus fører til at vedkomande ikkje kjem til intervju. Det eksisterer sjølvsagt reglar mot diskriminering, men som tillitsvalde ser vi framleis alt for mange eksempel på at gravide kvinner og utanlandske legar ikkje vert kalla inn til intervju eller ikkje eingong tatt med i rangeringa av kanditatar til ei stilling.

5. Styrking av kommunane: sjå punkt 1. Kommunene treng fleire erfarne og  stabile allmennlegar dersom ein skal oppfylle målsettingar om bedre tverrfagleg samarbeid og styrka innsats mot kronikarar, svake grupper og kommunale oppgåver som sjukeheimsmedisin. Det er inga reell styrking av allmennlegetenesta å sette inn fleire urøynde legar med kort funksjonstid.

Så til Legeforeninga sin ”modell 3”

• Dersom ein skal søkje på jobb verker det naturleg å få full autorisasjon samtidig med eksamen etter fullført medisinstudium. Dette for å unngå at ein vert ståande i kø for «nybyrjarstilling» utan evne til å forsørge seg. Dersom ein gjer fullført nybyrjarteneste til eit kriterium for å få starte  som spesialistkandidat vil det i praksis ikkje vere noko problem at nokre legar har autorisasjon utan erfaring, og dei vil heller ikkje kunne arbeide sjølvstendig for trygda si rekning, jf EU kravet. Likevel vil dette kunne føre til problemer, td ved at legar ikkje fullfører turnustida, og dermed stiller med vesentleg mindre kompetanse enn dei kunne ha hatt. . Kanskje vil dei som treng turnustida mest vil vere dei som ikkje klarer å skaffe seg ei slik. og ein kan få eit ”utanforsjikt” av legar som aldri vert spesialistar. Dei vil kunne gå inn i vikariat og legearbeid som ikkje krever EØS-godkjenning eller spesialistkompetanse. Vi trur ikkje det vil vere ei tenleg utvikling.
• Turnustenesta bør vere obligatorisk for alle spesialitetar, og ein må velge/søke spesialitet etter  sluttført turnusteneste.
• Ad innhald, sjå over. Indremedisinsk og kirurgisk akuttkompetanse må sikrast, psykiatri, pediatri, anestesi, nevrologi, ortopedi og obstetrikk/gynekologi er òg tenlege fag å ha med.
• Ein må ha læringsmål og sjekklister for heile tenesta,  dersom desse ikkje er godkjente vert heller ikkje tenesta godkjent.
• Der er delte oppfatningar i styret omkring søknadsbasert ordning eller loddtrekning. Dersom ein ynskjer å nærme seg vanlege tilsettingstilhøve, verkar det rimeleg å opne for ei søknadsbasert ordning. Ei søknadsbasert ordning vil vere i tråd med resten av arbeidslivet. Likevel har ei trekningsbasert ordning mange fordelar. Den er meir rettvis med tanke på namn og kjønn. Den hindrar òg nepotisme, og kan som mange kjenner til føre til heldige samantreff som er avgjerande for den enkelte legen sitt framtidige liv og karriere. Det vil også gjere det lettare å sette gjennomført teneste som eit krav til autorisasjon.
• Ei ”pakkeløysing” for sjukehus og distriktsteneste verkar hensiktsmessig, då dette lettar planlegginga for legen i nybyrjarstillinga mellom anna mtp familie.